Το 2018 δημοσιεύτηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή η Έκθεση έγκαιρης προειδοποίησης για τα κράτη μέλη που κινδυνεύουν να μην επιτύχουν τον στόχο για την επαναχρησιμοποίηση / ανακύκλωση των αστικών αποβλήτων το 2020.

Γενικές διαπιστώσεις – Αστικά απόβλητα

Η ορθή διαχείριση των αποβλήτων αποτελεί θεμέλιο λίθο της κυκλικής οικονομίας και συμβάλλει στην αποφυγή των αρνητικών επιπτώσεων για το περιβάλλον και την υγεία. Η ορθή εφαρμογή της νομοθεσίας της Ε.Ε. για τα απόβλητα θα επιταχύνει τη μετάβαση σε κυκλική οικονομία.

Η Έκθεση εξετάζει την εφαρμογή των βασικών στοιχείων της υφιστάμενης νομοθεσίας από τα κράτη μέλη,προσδιορίζει τις προκλήσεις που εμποδίζουν την πλήρη συμμόρφωση και παρέχει συστάσεις για τον τρόπο βελτίωσης της διαχείρισης ορισμένων ροών αποβλήτων.Η Έκθεση βασίζεται σε πληροφορίες που παρέχονται στις εθνικές Εκθέσεις υλοποίησης για την περίοδο 2013-2015.

Το 2016 οι Ευρωπαίοι παρήγαγαν κατά μέσο όρο 480 κιλά αστικών αποβλήτων ανά άτομο,εκ των οποίων το 46% ανακυκλώθηκε ή λιπασματοποιήθηκε, ενώ το ένα τέταρτο διατέθηκε με υγειονομική ταφή.Τα αστικά απόβλητα αντιπροσωπεύουν μόνο το 10% περίπου των συνολικών αποβλήτων που παράγονται στην Ε.Ε.,αλλά αποτελούν μία από τις πλέον περίπλοκες ροές προς διαχείριση,λόγω της ποικίλης σύνθεσής τους,του μεγάλου όγκου των παραγωγών τους και του κατακερματισμού των ευθυνών.

Οι νομικές υποχρεώσεις για τη διαχείριση των αστικών αποβλήτων (απόβλητα από νοικοκυριά και παρόμοια απόβλητα),καθορίζονται στην οδηγία-πλαίσιο για τα απόβλητα.Οι εν λόγω υποχρεώσεις περιλαμβάνουν την επίτευξη του στόχου προετοιμασίας για επαναχρησιμοποίηση / ανακύκλωσης των αστικών αποβλήτων σε ποσοστό 50% έως το 2020.Η Οδηγία πλαίσιο για τα απόβλητα (2008/98/ΕΚ) αναθεωρήθηκε πρόσφατα (ΕΕ 2018/851),προκειμένου να συμπεριλάβει νέους και πιο φιλόδοξους στόχους: επίτευξη ποσοστού 55% έως το 2025, 60% έως το 2030 και 65% έως το 2035.Η αναθεωρημένη Οδηγία θεσπίζει επίσης ένα σύστημα εκθέσεων έγκαιρης προειδοποίησης για την αξιολόγηση της προόδου των κρατών μελών προς την επίτευξη των εν λόγω στόχων, τρία έτη πριν από τις αντίστοιχες προθεσμίες.

Η Επιτροπή,σε αναμονή της συγκεκριμένης προσπάθειας και προκειμένου να συνδράμει τα κράτη μέλη στην επίτευξη του στόχου για το 2020, εκπόνησε την πρώτη μελέτη έγκαιρης προειδοποίησης.Βάσει διεξοδικής εξέτασης των επιδόσεων των κρατών μελών στον τομέα της ανακύκλωσης και των πολιτικών για τα απόβλητα, διαπιστώθηκε ότι 14 κράτη μέλη κινδυνεύουν να μην επιτύχουν τον στόχο του 50% για το 2020.Τα εν λόγω κράτη μέλη είναι τα ακόλουθα: Βουλγαρία, Εσθονία, Ελλάδα, Ισπανία, Κροατία, Κύπρος, Λετονία, Ουγγαρία, Μάλτα, Πολωνία, Πορτογαλία, Ρουμανία, Σλοβακία και Φινλανδία.

Η διαμόρφωση σεναρίων στο πλαίσιο του εν λόγω υπολογισμού επιβεβαίωσε το συγκεκριμένο γεγονός και κατέληξε στο συμπέρασμα ότι εάν δεν ληφθούν πρόσθετα μέτρα πολιτικής, ορισμένα από τα ενδιαφερόμενα κράτη μέλη είναι πιθανό να μην επιτύχουν ούτε τον στόχο του 50% έως το 2025.

Γενικές Διαπιστώσεις – Απόβλητα Συσκευασίας

Το 2015 τα συνολικά παραγόμενα απόβλητα συσκευασίας στην Ε.Ε. ανήλθαν σε περίπου 85 εκατομμύρια τόνους,ήτοι σχεδόν στο 3,4% των συνολικών αποβλήτων. Η ποσότητα των παραγόμενων αποβλήτων σημείωσε αργή αύξηση κατά τα τελευταία έτη.

Η οδηγία 94/62/ΕΚ για τις συσκευασίες θέτει ειδικούς στόχους για τα απορρίμματα συσκευασίας,οι οποίοι έπρεπε να εκπληρωθούν έως τα τέλη του 2008 (με παρατάσεις για ορισμένα κράτη μέλη – που έπαυσαν να ισχύουν το 2015): συνολικοί στόχοι ανάκτησης και ανακύκλωσης (60% και 55%, αντίστοιχα) παράλληλα με τους στόχους ανακύκλωσης συγκεκριμένων υλικών (60 % για το χαρτί και το χαρτόνι, 60% για το γυαλί, 50% για το μέταλλο, 22,5% για το πλαστικό και το 15 % για το ξύλο).

Από το 2005 ο μέσος συνολικός ρυθμός ανακύκλωσης συσκευασιών στην Ε.Ε. σημειώνει σταθερή αύξηση (στο 65,8 % το 2015). Ωστόσο, μεταξύ του 2013 και του 2015, η ποσότητα των αποβλήτων συσκευασίας αυξήθηκε κατά 6 % σε ολόκληρη την Ε.Ε., γεγονός που υποδηλώνει ότι απαιτούνται περισσότερες ενέργειες για την πρόληψη της δημιουργίας αποβλήτων.Η μελέτη έγκαιρης προειδοποίησης τόνισε επίσης τις ασυνέπειες στα δεδομένα που αφορούν τη συσκευασία για πολλά κράτη μέλη,υποδεικνύοντας ότι οι ποσότητες συσκευασιών που διατίθενται στην αγορά ενδέχεται να αναφέρονται ελλιπώς.

Η αναθεωρημένη Οδηγία για τις συσκευασίες (Οδηγία ΕΕ 2018/852), εισήγαγε πιο φιλόδοξους συνολικούς στόχους ανακύκλωσης για τις συσκευασίες (65% το 2025 και 70% το 2030),καθώς και υψηλότερους ειδικούς στόχους ανακύκλωσης συγκεκριμένων υλικών (όπως το 55 % το 2030 για το πλαστικό).Κάτι τέτοιο θα απαιτήσει αυξημένες προσπάθειες σε ολόκληρη την Ε.Ε.,για την αποτελεσματικότερη οργάνωση ξεχωριστών συστημάτων συλλογής, για τη συλλογή περισσότερων ανακυκλώσιμων υλικών.

Αρκετά κράτη μέλη δεν κατόρθωσαν να επιτύχουν έναν ή περισσότερους στόχους ανακύκλωσης συγκεκριμένων υλικών: για το χαρτί και το χαρτόνι (Μάλτα),το ξύλο (Κροατία, Μάλτα, Κύπρος, Φινλανδία),το μέταλλο (Κροατία, Μάλτα) και το γυαλί (Ελλάδα, Μάλτα, Κύπρος, Ουγγαρία, Πορτογαλία, Πολωνία και Ρουμανία).Η Επιτροπή συνεργάζεται με τα ενδιαφερόμενα κράτη μέλη και διατυπώνει στοχευμένες συμβουλές μέσω της προώθησης της συμμόρφωσης και άλλων δραστηριοτήτων για τη βελτίωση των επιδόσεων.

Βασικές διαπιστώσεις για την Ελλάδα

Το 2016 το ποσοστό ανακύκλωσης αστικών αποβλήτων της Ελλάδας (συμπεριλαμβανομένης της λιπασματοποίησης),το οποίο αναφέρθηκε στην Eurostat ήταν 17%, ενώ το ποσοστό υγειονομικής ταφής ήταν 82%.Βάσει της ανάλυσης των υφιστάμενων και των οριστικά προγραμματισμένων πολιτικών στον τομέα της διαχείρισης αποβλήτων,η Ελλάδα θεωρείται ότι κινδυνεύει να μην επιτύχει τον στόχο του 2020 για την προετοιμασία των αστικών αποβλήτων για επαναχρησιμοποίηση και ανακύκλωση σε ποσοστό 50%.

H αξιολόγηση που συνοδεύει την Έκθεση έγκαιρης προειδοποίησης,καταλήγει στο συμπέρασμα ότι η ανεπαρκής επίδοση της Ελλάδας στη διαχείριση αποβλήτων οφείλεται:

1. στην απουσία της απαραίτητης υποδομής για τον διαχωρισμό των πηγών των ανακυκλώσιμων υλικών
2. στο χαμηλό επίπεδο ευαισθητοποίησης του ευρέος κοινού
3. στην έλλειψη οικονομικών κινήτρων
4. στην απουσία σχετικών οικονομικών μέσων, π.χ. φόρου υγειονομικής ταφής.

Η οικονομική ύφεση και η επακόλουθη οικονομική κρίση στην Ελλάδα έχουν επηρεάσει τον τομέα των αποβλήτων και έχουν οδηγήσει στη μείωση δημιουργίας αποβλήτων αλλά και στην απότομη αύξηση της άτυπης ανακύκλωσης κατά τα τελευταία έτη.

Η Έκθεση και τα συνοδευτικά έγγραφα,που διανέμονται από την γραμματεία του Συνδέσμου μας,περιλαμβάνει πίνακα στον οποίο παρατίθενται οι πιθανές δράσεις για την υποστήριξη των προσπαθειών της Ελλάδας, προκειμένου να βελτιώσει τη διαχείριση των παραγόμενων αποβλήτων.

Για να κατεβάσετε την έκθεση από εδώ