Αν ήταν ταινία, οι σκηνές όπου καταφθάνουν τα εξαρτήματα για τις υγειονομικές προσωπίδες από όλη τη χώρα, στα γραφεία της 3D Hub στον Πειραιά, θα ήταν η στιγμή της κορύφωσης. Με τη θριαμβευτική μουσική να ανεβαίνει και να εκτονώνει την ένταση που έχει προηγηθεί. Και την κάμερα να δείχνει τα ταλαιπωρημένα πρόσωπα των δεκάδων ανώνυμων πρωταγωνιστών, να χαμογελούν ανακουφισμένοι ότι τα κατάφεραν. Είναι αυτό το σημείο κάθε επικής ταινίας που λειτουργεί σαν πανηγυρισμός του «εμείς». Και της προσφοράς σε έναν κοινό σκοπό. Και με τα θετικά συναισθήματα, μαζί με το μήνυμα «μπορούμε να τα καταφέρουμε», διαχέονται στη σκοτεινή αίθουσα. Επηρεάζοντας ακόμα και τον πιο δύσπιστο ή κυνικό θεατή.

Η ιστορία της εθελοντικής ομάδας «Hellas Covid19 printing supplies», όπου περίπου 400 κάτοχοι τρισδιάστατων εκτυπωτών συντονίζονται εθελοντικά, προκειμένου να φτιάξουν μάσκες προστασίας για το υγειονομικό προσωπικό της χώρας, διαθέτει όλα τα παραπάνω στοιχεία. Είναι πολίτες και εταιρείες που ξεπερνούν τον εαυτό τους, συντονίζονται και δρουν συλλογικά για να βοηθήσουν σε έναν κοινό σκοπό.

Η ιστορία τους έχει στοιχεία από τη «Δουνκέρκη», όπου ψαράδες και ιδιοκτήτες σκαφών έσπευσαν να σώσουν τους αποκλεισμένους Βρετανούς στρατιώτες από τις ακτές της Νορμανδίας. Εχει κάτι από τις ιστορίες των ραδιοπειρατών που βοηθούν στην επικοινωνία των σωστικών συνεργείων, όταν σε μια καταστροφή διακόπτονται οι επικοινωνίες. Και έχει κάτι από τη διαχρονικότητα της προσφοράς σε καιρό πολέμου. Παλαιότερα, ήταν οι κάλτσες που έπλεκαν για τους στρατιώτες στο μέτωπο. Τώρα, είναι οι μάσκες προστασίας για τους ανθρώπους με τις ιατρικές στολές που πολεμούν τον Covid-19. Το προϊόν αλλάζει. Αλλά η πρόθεση είναι κοινή: «Να μη μείνουμε απλοί παρατηρητές που σχολιάζουν αφ’ υψηλού, αλλά να βοηθήσουμε»…

Τι έκανες στον πόλεμο, χομπίστα;

Για να παραχθεί μία από αυτές τις διάφανες μάσκες προστασίας, που καλύπτουν και προστατεύουν ολόκληρο το πρόσωπο -και φοριούνται συμπληρωματικά, πάνω από τις γνωστές πάνινες μάσκες- πρέπει να συναρμολογηθούν τρία ξεχωριστά κομμάτια: Το επάνω μέρος, που στηρίζεται στο μέτωπο, το διαφανές κομμάτι, που λέγεται και «ασπίδα», και ένα ακόμα κομμάτι πλαστικό στη βάση. Εκ πρώτης όψεως, φαίνεται απλό…

Ομως, μια ματιά στο group με την ονομασία «Hellas Covid19 3D Printing Supplies», το οποίο βρίσκεται στο επίκεντρο και συντονίζει όλη αυτή την προσπάθεια, οδηγεί σε δύο αβίαστα συμπεράσματα: Πρώτον, ότι οι χομπίστες της τρισδιάστατης εκτύπωσης είναι «ταγμένοι» με αφοσίωση σε αυτό. Οπως όλοι οι «χομπίστες», όταν μιλάνε μεταξύ τους χρησιμοποιούν εκείνη τη διάλεκτο που μοιάζει σαν εξωγήινη γλώσσα σε κάποιον αμύητο. Αναφέρονται φράσεις όπως το «bed που πρέπει να ανέβει πάνω από τα 60, για να μη βγάζει τριχούλες», «το μέγεθος του nozzle» ή τα «gcode που έχουν πρόβλημα και βγαίνουν εκτός plate».

Πρόκειται για εκείνους που έσπευσαν να ανακαλύψουν αυτή τη νέα τεχνολογία, μόλις εκείνη βγήκε στο εμπόριο και έγινε προσβάσιμη για τον καθένα. Που περνούν ώρες «παίζοντας», συνεπαρμένοι απ’ αυτή τη μαγική διαδικασία, όπου ξαφνικά βλέπεις να σχηματίζεται μπροστά σου, ως εκ θαύματος, ένα αντικείμενο από το τίποτα. Και που προσφέρθηκαν με απαράμιλλο πάθος στον κοινό σκοπό, μπαίνοντας αμέσως στη βάση δεδομένων του group, που πλέον αριθμεί πάνω από 400 χρήστες τέτοιων εκτυπωτών, μαζί με επαγγελματίες, πανεπιστήμια και άλλους φορείς, που επίσης συμμετέχουν στην προσπάθεια. Ολοι αυτοί, μέσω του group, συνεννοούνται, ανταλλάσσουν πληροφορίες και βρίσκουν πρακτικές λύσεις, του τύπου «ο εκτυπωτής μου είναι μικρός και μπορώ να τυπώσω μόνο το κάτω μέρος. Υπάρχει κάποιος να τυπώσει τον αντίστοιχο αριθμό από τις επάνω βάσεις, ώστε να έχουμε πλήρες σετ;».

Το δεύτερο συμπέρασμα που προκύπτει παρακολουθώντας το group, είναι ότι μια τέτοια επιχείρηση συντονισμού τόσων ανθρώπων δεν είναι καθόλου εύκολη. Πρέπει να βάλεις όλους αυτούς τους ανθρώπους να δουλέψουν πειθαρχημένα, πάνω σε ένα συγκεκριμένο μοντέλο, με συγκεκριμένες προδιαγραφές. Πρέπει να φροντίσεις να βρεις υλικό για τον εκτυπωτή, να φτάσει το υλικό στους ανθρώπους -το 40% μόνο από αυτούς βρίσκεται στην Αθήνα-, να βρεις τρόπο να μεταφερθούν αυτά που τύπωσαν πίσω στη βάση. Και, κυρίως, να συντονίσεις όλον αυτόν τον αυθόρμητο ενθουσιασμό να πειθαρχήσει σε έναν κοινό στόχο.

Πρόκειται δηλαδή για μια «χορογραφία» («project management» πιο πρακτικά…) που υποκαθιστά το μοντέλο της «βιομηχανικής παραγωγής με ένα μοντέλο «λίγα απ’ όσο το δυνατόν περισσότερους», όπου επαγγελματίες του χώρου και ερασιτέχνες συνεισφέρουν ό,τι μπορεί ο καθένας. Και εκείνοι που το ξεκίνησαν και το συντονίζουν είναι επίσης ένας επαγγελματίας και ένας ερασιτέχνης των 3D εκτυπώσεων. Οι ιδρυτές του group «Hellas Covid19 3D Printing Supplies». Που έστησαν ολόκληρη αυτή την «Επιχείρηση Υγειονομική Προσωπίδα» μέσα σε 4 μέρες. Για να απαντήσουν στο αυτονόητο ερώτημα που βρίσκεται μέσα σε όλους κάτι τέτοιες στιγμές: «Μήπως μπορώ να κάνω κάτι για να βοηθήσω;».

Αποστολή από το «αρχηγείο»

Υπάρχουν φορές που οι ωραίες εμπνευσμένες ιστορίες ξεκινούν από μια σύμπτωση. Από πορείες που συναντήθηκαν την κατάλληλη στιγμή, από ιδέες που αντί να απαντηθούν με ένα «πού να τρέχεις τώρα;», απαντήθηκαν με ένα εμπνευσμένο «γιατί όχι;».

Και αυτή η ιστορία δεν θα είχε πάρει σάρκα και οστά, όπως πήρε αυτές τις ημέρες, αν ένας εξαγωγέας αγροτικών προϊόντων, ο Σίμος Κόκκινος, δεν είχε δύο γιους, τους οποίους ήθελε να κρατήσει μακριά από τα ηλεκτρονικά παιχνίδια του συρμού, αλλά όχι μακριά από την τεχνολογία. Και αυτό δεν τον οδηγούσε να ασχοληθεί με τα drones και το 3D printing. Αυτό το χόμπι έγινε η βάση της φιλίας του με τον Κώστα Κουτρέτσο, ιδιοκτήτη ενός επαγγελματικού εργαστηρίου τρισδιάστατων εκτυπώσεων, με έδρα τον Πειραιά.

Οι δύο φίλοι παρακολουθούσαν εδώ και καιρό τις κοινότητες που συντονίζονται αυτή την περίοδο του κορωνοϊού, για έναν κοινό σκοπό. Και το κλείσιμο στο σπίτι έδωσε τον απαραίτητο χρόνο για να συλλάβουν την ιδέα του group στο Facebook, που θα μάζευε όσο περισσότερους μπορούσε και θα τους συντόνιζε σε ένα σπάνιο εθελοντικό success story. Αυτό ήταν το πρώτο βήμα…

Εχοντας πλέον το εκτόπισμα μιας οργανωμένης ομάδας, επισκέπτονται το υπουργείο Υγείας. Ενημερώνουν ότι είναι διαθέσιμοι να βοηθήσουν. Και παρουσιάζουν τα μοντέλα των ασπίδων που μπορούν να παραχθούν σε δείγματα. Εκεί, στην πρώτη συνάντηση, εγκρίθηκε τελικά ένα σχέδιο «ασπίδας» που είχε ήδη εγκριθεί από τις υπηρεσίες υγείας της Τσεχίας, προκειμένου να μη χαθεί χρόνος. Με άλλα λόγια, η επιλογή δεν ήταν να επανεφεύρουν τον τροχό, αλλά να κερδίσουν χρόνο. Στην προφανή ερώτηση αν στο υπουργείο είχαν σκεφτεί μια τέτοια ιδέα, η απάντηση του Σίμου Κόκκινου είναι ξεκάθαρη: «Ναι. Γι’ αυτό ίσως, κατά κάποιο τρόπο, προκάλεσαν και αυτή τη συνάντηση. Και υπήρξαν υποστηρικτικοί από την αρχή. Εδωσαν την εντύπωση ότι όλη αυτή η προσπάθεια δεν θα πέσει στο κενό».

Οι συναντήσεις αυτές, στις οποίες συμμετείχαν ένα μόνιμο στέλεχος του υπουργείου και ένα υψηλά ιστάμενο εκ μέρους της πολιτικής ηγεσίας, δεν ήταν του 5λεπτου. Ούτε θύμιζαν σε τίποτα τις παραδοσιακές αγκυλώσεις που συνηθίζουμε να συνδέουμε με τη λέξη «Δημόσιο». «Αντίθετα, μας έσπρωξαν», λέει ο Σίμος Κόκκινος. «Μας είπαν ότι είμαστε τα μάτια τους σε ό,τι αφορά τη συγκεκριμένη τεχνολογία και μας ζήτησαν να τους ενημερώνουμε για ό,τι καινούργιο βγαίνει. Επειδή υπάρχουν πολλά ερευνητικά σε όλο τον κόσμο πάνω σε θέματα πανδημίας. Το επόμενο στάδιο είναι οι αναπνευστήρες. Εκεί μπορούμε να συνεισφέρουμε σοβαρά. Οταν όμως υπάρξει έλλειψη. Οχι ακόμα».

Αναγκαία παρένθεση: τα υγειονομικά υλικά, όπως οι συγκεκριμένες «ασπίδες», δεν φτιάχνονται αυτοσχεδιαστικά, ούτε κατά βούληση. Υπακούν σε αυστηρές προδιαγραφές. Για παράδειγμα, μια τέτοια ασπίδα είναι σημαντικό να προστατεύει χωρίς να θολώνει από την αναπνοή εκείνου που τη χρησιμοποιεί. Και φυσικά να μπορεί να αποστειρωθεί, χωρίς να χαλάει, από την «ισοπροπελική αλκοόλη».

Με το υπουργείο να τους δηλώνει ξεκάθαρα ότι αν βρουν χορηγό, «μπορούμε να προχωρήσουμε σε δεύτερη φάση και σε άλλα 7.000 κομμάτια», οι δύο φίλοι αναλαμβάνουν τον ρόλο συντονιστή ανάμεσα στο κράτος και τους ιδιώτες. Η κοινότητα του Facebook «Hellas Covid19 3D Printing Supplies», στην οποία εκτός από τους περίπου 400 ιδιώτες έχουν αρχίσει να μπαίνουν και πανεπιστημιακά ιδρύματα (Μετσόβιο, Πανεπιστήμιο Αιγαίου), καθώς και πολλοί επαγγελματίες, πιάνει δουλειά. Οι πρώτες 500 ασπίδες παραδόθηκαν την προηγούμενη Τετάρτη. Με πρόγραμμα κάθε μέρα να παραδίδεται και ένα μέρος από τις προγραμματισμένες 7.000. Και με τους δύο πρωτεργάτες, μετά την πρώτη παράδοση, να συνομιλούν απευθείας με τον πρωθυπουργό και να δέχονται τις ευχαριστίες του.

Επιχείρηση «υγειονομική προσωπίδα»

Σε μια επιχείρηση συντονισμού τέτοιας κλίμακας, το «βρείτε χορηγό» του υπουργείου μεταφράζεται σε δεκάδες μικρές συνεισφορές. Ενας ιδιώτης μπορεί να αγοράσει ένα-δύο κιλά πρώτης ύλης από αυτή τη συγκεκριμένη που πρέπει να μπει στον εκτυπωτή και μέσω της 3D Hub αυτή να διανεμηθεί στους εθελοντές. Οι οποίοι μόλις παραδώσουν το προϊόν, θα παραλάβουν την επόμενη κ.ο.κ. Με άλλα λόγια, όλο αυτό υλοποιήθηκε κυρίως 20άρικο το 20άρικο. Και με κάποιες μεγαλύτερες προσφορές της τάξεως των 600 ευρώ. Αλλά χωρίς κανένας να θέλει να βάλει το όνομά του για να προβληθεί. Με πλήρη ανωνυμία.
Με δεδομένο ότι οι εθελοντές βρίσκονται διασκορπισμένοι σε 400 σημεία σε όλη την Ελλάδα και ότι οι ταχυμεταφορές είναι ιδιαίτερα επιβαρυμένες αυτό το διάστημα, πολλοί είναι κι εκείνοι που προσφέρονται με δικό τους μέσο, να μαζέψουν το τυπωμένο υλικό, να το παραδώσουν στα κεντρικά σημεία συγκέντρωσης (πολλές εταιρίες 3D εκτυπώσεων έχουν προσφερθεί να αποτελέσουν τέτοια κεντρικά σημεία) και στη συνέχεια να πάρουν την πρώτη ύλη και να τη διανείμουν στα σπίτια, ώστε να μη διακοπεί η αλυσίδα της παραγωγής. Μια παραγωγή που σε ιδανικές συνθήκες, με το σημερινό δυναμικό, χωρίς τις φύρες ή τις βλάβες κ.λπ., μπορεί να φτάσει και στις 600 ασπίδες την ημέρα.

Με άλλα λόγια, βρισκόμαστε μπροστά στην πιλοτική εφαρμογή ενός πρωτοφανούς μοντέλου μαζικής παραγωγής. Μια αυτοσχέδια «κολεκτίβα», πανελλήνιας διάστασης. Με εκατοντάδες ανθρώπους να λειτουργούν ο καθένας στο μέτρο των δυνατοτήτων του, αλλά ο αριθμός τους είναι τέτοιος ώστε το τελικό αποτέλεσμα να μπορεί να συγκριθεί αριθμητικά με τη βιομηχανική παραγωγή.

Αλλά το σημαντικότερο είναι ότι όλα αυτά συμβαίνουν σε μια χώρα όπου, λόγω κουλτούρας, ο καθένας αποτελεί αρχηγό του εαυτού του. Και πολύ δύσκολα δέχεται να πειθαρχήσει σε μια συντονισμένη προσπάθεια δεχόμενος εντολές. Θεωρητικά τουλάχιστον. Γιατί το παράδειγμα της «Hellas Covid19 3D Printing Supplies» ίσως να δείχνει ότι στις πραγματικά κρίσιμες στιγμές μπορεί να συμβεί αυτός ο -σχεδόν μεταφυσικός- συντονισμός, όπου σηκώνονται τα μανίκια, η ατομική γκρίνια σταματάει και το μόνο που υπάρχει μπροστά είναι ο κοινός στόχος.

«Τώρα τρέχουμε…»

Για τον Σίμο Κόκκινο και τον Κώστα Κουτρέτσο, όταν επανέλθουμε στην κανονικότητα, είναι σίγουρο ότι όλο αυτό θα είναι μια ιστορία που θα διηγούνται για πάντα. Οπως και καθένας από τους εθελοντές που έβαλαν τους εκτυπωτές τους στην υπηρεσία του κοινού στόχου, για να βοηθήσουν τους γιατρούς και τους νοσηλευτές της χώρας από τα μετόπισθεν. Προς το παρόν, υπάρχουν στιγμές που ούτε οι ίδιοι δεν το πιστεύουν. Και οι προσφορές συνεχίζουν να έρχονται. Η πιο πρόσφατη, από τους τροφίμους των παιδικών φυλακών της Κέρκυρας, που προσφέρθηκαν να βοηθήσουν, ήταν ιδιαίτερα συγκινητική.

«Εγώ το βράδυ δεν κοιμάμαι από τα κλάματα», λέει ο Σίμος Κόκκινος. «Και δεν είναι μόνο τα μηνύματα εμψύχωσης στο Facebook. Είναι και τα άπειρα μηνύματα από τους νοσηλευτές, που λένε ”παιδιά, μην ακούτε τίποτα, θέλουμε τη βοήθειά σας, χρειαζόμαστε υλικά”. Νοσηλευτές από το ΚΑΤ, από το Θριάσιο… Είναι πολύ δυνατό το συναίσθημα. Είναι μια ιστορία αλληλεγγύης. Εγώ δεν πίστευα ότι θα έχω τέτοιο πράγμα καθημερινά. Τέτοια πλημμύρα συναισθημάτων. Δεν το είχα συνηθίσει στη ζωή μου τέτοιο πράγμα. Και δεν είναι καθόλου εύκολο να το διαχειριστείς αυτό. Αλλά ok, μπήκαμε στον χορό. Χορεύουμε τώρα».

Και καταλήγει: «Εχω δύο αγόρια και πριν από λίγο μου είπαν ”Μπαμπά, αυτά τα λεφτά του κουμπαρά, μπορούμε να τα βάλουμε;”. Οπότε, πέρασε το μήνυμα, εντάξει»…

Του Νίκου Ζαχαριάδη

*Αναδημοσίευση από τον Φιλελεύθερο του Σαββάτου